Karmiąca matka może spożywać w umiarkowanej ilości praktycznie wszystkie pokarmy, które spożywała przed, jak i podczas ciąży. Pewne pokarmy mogą jednak wywołać nieprzyjemne objawy bądź nietolerancję pokarmową u dziecka, gdyż zawarte w nich drażniące substancje, mogą przechodzić do mleka w stanie niezmienionym. Do tych pokarmów zalicza się: niektóre owoce i warzywa, a także ciężkostrawne warzywa kapustne i strączkowe i ostre przyprawy.
1. Dzienne zapotrzebowanie na energię u kobiet karmiących wzrasta w porównaniu z okresem sprzed ciąży. Wartość energetyczna diety kobiety w okresie laktacji powinna być zgodna z zapotrzebowaniem odpowiednim dla jej wieku, masy ciała oraz wysiłku fizycznego i uwzględniać straty związane z wytwarzaniem pokarmu. W praktyce zaleca się wzrost wielkości spożycia o około 500 kcal na dobę. Przede wszystkim należy jednak wziąć pod uwagę zwyczajowe spożycie przed ciążą oraz zmniejszenie aktywności fizycznej.
2. Zalecenia dietetyczne zawsze uwzględniają dodatkową ilość białka w pożywieniu karmiącej matki. Ostatnio opublikowane normy żywienia (opracowane przez zespół Instytutu Żywności i Żywienia), dla kobiety karmiącej wyznaczają wartość 110 g na dobę. Tak jak i w innych okresach życia, spożywane białko podczas laktacji powinno być o wysokiej wartości biologicznej: z mleka, ryb, jaj, białego mięsa i nasion roślin strączkowych. Problemem jest jednak zapewnienie odpowiedniego białka matkom stosującym dietę bezmięsną (nie polecaną w okresie laktacji) lub nie tolerującym mleka krowiego.
3. Rodzaj spożywanych z dietą tłuszczów ma wpływ na skład kwasów tłuszczowych w mleku kobiecym. Wśród nich szczególne znaczenie mają wielonienasycone niezbędne kwasy tłuszczowe. Należy jednak pamiętać, że do pokarmu przenikają również szkodliwe kwasy obecne w tłuszczach utwardzonych (np. w niektórych margarynach) i w produktach przygotowywanych z ich udziałem (np. produkty cukiernicze) oraz w produktach typu fast-food. Dlatego należy ich unikać.
Zalecany wzrost spożycia tłuszczów w okresie laktacji powinien być proporcjonalny do wzrostu wartości energetycznej spożywanych w tym czasie pokarmów. Według obowiązujących norm spożycia tłuszcze powinny stanowić 30% wartości energetycznej dziennej racji pokarmowej kobiety karmiącej, przy czym 6% energii powinno pochodzić z nienasyconych kwasów tłuszczowych.
4. W związku z zalecanym wzrostem wartości energetycznej pokarmu dla kobiet w okresie laktacji proporcjonalnie wzrasta także wartość energetyczna spożywanych wówczas węglowodanów, które powinny stanowić nie mniej niż 50 - 65% całkowitej energii dziennej racji pokarmowej. Zaleca się ograniczone spożywanie cukrów prostych - nie więcej niż 10 % energii w dziennej racji pokarmowej może pochodzić z sacharozy. Węglowodany powinny pochodzić głównie z kasz, razowego pieczywa, ziemniaków oraz z warzyw i owoców.
5. Ważne jest, aby całodzienna dieta była urozmaicona, bogata w produkty mało przetworzone - świeży nabiał, mięso, kasze, dużo świeżych owoców i warzyw.
6. W czasie laktacji wzrasta zapotrzebowanie na płyny. Poza wodą i słabą herbatą wskazane jest picie mleka, ze względu na wiele cennych składników odżywczych (wapń, białko, witamina B2). Spożycie soków owocowych nie może przekraczać 0,5 litra dziennie ze względu na znaczną zawartość cukru pochodzącego z owoców i/lub dodanego w procesie produkcji.
7. Stosowanie w okresie laktacji diet odchudzających, niskokalorycznych lub bardzo restrykcyjnych (np. dieta wegańska, makrobiotyczna) jest szkodliwe. Diety eliminacyjne stosowane z powodu np. alergii u dziecka lub u matki muszą być konsultowane z dietetykiem i lekarzem oraz uzupełniane produktami o zbliżonej wartości odżywczej do wyeliminowanych.
Generalnie odchudzanie w okresie karmienia piersią nie jest zalecane, przez wzgląd na karmione dziecko. Zaleceniu zmniejszenia masy ciała przez odchudzanie powinno towarzyszyć zalecenie większej aktywności ruchowej. W okresie karmienia większa aktywność fizyczna może korzystnie wpływać na wydajność laktacji.
Według raportu Amerykańskiego Towarzystwa Dietetycznego prawidłowo zaplanowana dieta laktoowowegetariańska, czyli zawierająca obok różnorodnych produktów roślinnych także mleko i jaja, zawiera wszystkie niezbędne składniki odżywcze. Bardziej ograniczone diety wegetariańskie narażają matkę lub dziecko lub obojga na niedobór żelaza, cynku, wapnia, witaminy D, witaminy B2 oraz B12.
8. Normy żywienia dla ludności w Polsce określają zwiększone zapotrzebowanie podczas laktacji na witaminę A, E, C, B1, B2, B6, B12, witaminę PP i kwas foliowy. Suplementacja preparatami mineralno-witaminowymi przy zachowaniu dobrze zbilansowanej diety nie jest potrzebna, z wyjątkiem większych ograniczeń dietetycznych, np. w przypadku diety eliminacyjnej. W porze zimowej zaleca się przyjmowanie witaminy D3.
Alkohol. Spożywanie alkoholu jest przeciwwskazane u kobiet, w ciąży. Natomiast w okresie karmienia alkohol nie jest przeciwwskazany, jeśli jest spożywany okazjonalnie w niewielkiej ilości.
Kofeina. Kofeina przechodzi do mleka. W rezultacie, karmione piersią dziecko może otrzymać z mlekiem matki około 1 - 10% dawki kofeiny. Zwykle ilość kofeiny w mleku po wypiciu przez matkę kawy, herbaty, bądź napojów z kofeiną jest za mała, aby wywołać niekorzystne objawy u dziecka. Jedynie w sytuacjach, gdy matka spożywa duże ilości tych napojów (6 - 8 filiżanek), może dojść do kumulacji kofeiny w organizmie dziecka, co objawia się wzmożoną aktywnością ruchową, drażliwością i bezsennością.
Przeciwwskazania do karmienia piersią:
- ze strony matki: czynna gruźlica, stosowanie niektórych leków oraz zakażenie wirusem HIV.
- ze strony dziecka: galaktozemia, fenyloketonuria, wrodzona nietolerancja laktozy. Względne przeciwwskazania ze strony dziecka: rozszczep podniebienia, wyniszczenie, niektóre wady serca.
Zalecenia żywieniowe dla kobiet karmiących piersią - dodano: 2006-05-11