W ciągu pierwszych tygodni życia zdrowe niemowlę przeważnie śpi. Przykre doznania fizyczne (głód, ból, pragnienie itp.) wywołują płacz lub krzyk dziecka. Jest to znak dla otoczenia, że maluch potrzebuje pomocy. Często mama po krzyku poznaje, co dolega dziecku. Usunięcie przyczyn złego samopoczucia powoduje uspokojenie a nawet uśmiech.
W 2. miesiącu życia pojawia się u dziecka reakcja na bodziec słuchowy. Dziecko zatrzymuje ruchy, nie boi się, przestaje mrugać. Wydawane dźwięki przypominają samogłoski a, e.
Dziecko trzymiesięczne wydaje już wiele dźwięków przygotowując w sposób nieświadomy struny głosowe, wargi i język do artykułowania sylab i słów. Jest to okres głużenia. Maluch, kiedy jest wyspany, nakarmiony ma dobre samopoczucie wyzwala swoją energię na ruchy całego ciała, zwłaszcza nóg, rąk i organów mownych. Początkowo dźwięki w głużeniu są mało wyraźne, ale już po kilku czy kilkunastu dniach można w nich wyróżnić samogłoski, potem spółgłoski, elementy wibracyjne. Produkcje głosowe dziecka są częste i długie. Kiedy mama przemawia do maleństwa, ono włącza się do rozmowy. Głużą wszystkie dzieci, także głuche od urodzenia, tyle tylko, że głużenie stopniowo u nich zanika.
Około 4. - 5. miesiąca pojawiają się elementy wargowe m, b, wargowo - zębowe, które brzmieniem przypominają głoski f, w, przedniojęzykowe s. Dziecko zaczyna koncentrować swoją uwagę na wypowiedzi, na modulacji głosu, często naśladuje wysuwanie języka, parskanie wargami.
W 5. - 6. miesiącu rozpoczyna się okres gaworzenia. Wyraźne są wtedy rytmiczne ciągi sylabowe np. da-da-da, mem-mem-mem. Dziecko gaworzy najchętniej, gdy jest w dobrym nastroju oraz znajduje się samo w znanym mu otoczeniu. Potrafi już skoncentrować uwagę na osobie do niego mówiącej, lokalizuje źródło dźwięku. W tym też okresie dziecko zaczyna żuć.
Pod koniec 8. miesiąca dziecko umie odróżniać już osoby znajome od obcych, radośnie zwraca się do bliskich mu osób, a odwraca się z lękiem od nieznajomych. Zauważa się wtedy zmiany w gaworzeniu. Dziecko zaczyna odkrywać różne natężenia dźwięków swoich wypowiedzi, gaworzy szeptem.
W wieku dziesięciu miesięcy maluch rozumie wiele nazw z otoczenia, reaguje na pytanie gdzie jest?, odwraca głowę poszukuje przedmiotu lub osoby, zatrzymuje na nim wzrok.
Ok 11. miesiąca życia pojawiają się pierwsze sensowne sylaby i ciągi, które stosuje świadomie. Rozumie już także polecenia nie wolno i nie ruszaj.
Roczne dziecko powinno mówić około trzech słów, a swoje odczucia i pragnienia może wyrażać poprzez wyrazy dźwiękonaśladowcze. Jest zainteresowane tym, co dzieje się w otoczeniu, rozumie i wykonuje polecenia. Czasami jednak dzieci kończą pierwszy rok i jeszcze nie mówią, lecz uważnie słuchają i obserwują wszystko dookoła, a potem zaczynają mówić zdaniami. Taki jest indywidualny tok ich rozwoju. Nie jest możliwe, bez dokładnego zbadania dziecka i rozmowy z matką, ustalenie, czy jest coś niepokojącego w tym, że dziecko jeszcze nie mówi.
Dla logopedy najważniejszy jest pierwszy rok i życia i następne dwa lata, gdyż jest to okres dynamicznego rozwoju mowy. Mama, która zgłasza się z dzieckiem do logopedy powinna umieć udzielić odpowiedzi na pytania dotyczące rozwoju dziecka.
- Czy dziecko reaguje na trzaśnięcie drzwiami, dźwięk dzwonka, głośne klaśnięcie?
- Jak było karmione dziecko po urodzeniu?
- Jeśli nie było karmione piersią to, dlaczego? Czy matka nie chciała, dziecko miało słaby odruch ssania?
- Kiedy i jak zaczęło gaworzyć, czy wypowiadało same samogłoski, czy wiązało ze spółgłoskami?
- Czy dziecko włącza się do rozmowy, gdy dorośli rozmawiają, jakie wydaje dźwięki, czy powtarza głoski, sylaby?
- Czy przygląda się mówiącej do niego osobie, wodzi za nią wzrokiem, stara się naśladować ruchy warg?
Tabela mówienia i rozumienia mowy w pierwszym roku życia.
| Noworodek | Krzyk przy odczuciach niezadowolenia. Energiczne ssanie. |
| Koniec 1. miesiąca | Samogłoski miedzy a i e, często połączone z h. |
| Koniec 2. miesiąca. | Głoski gardłowe e_che, ek_che, e_rrhe. |
| Koniec 3. miesiąca. | Pierwsze łańcuchy sylabowe, elementy wibracyjne rrr. |
| Koniec 4. miesiąca. | Głoski szczelinowe podobne do w, f, głoski wargowe m, b. |
| Koniec 5. miesiąca. | Rytmiczne ciągi sylabowe. |
| | Gaworzenie ze zmianą siły i natężenia głosu. |
| Koniec 8. miesiąca. | Gaworzenie szeptem. |
| Koniec 9. miesiąca. | Mówienie - wyraźne podwajanie sylab. |
| Koniec 10. miesiąca. | Mówienie - dialog: dźwiękowo prawidłowe naśladowanie znanych sylab. Rozumienie - zna wiele nazw z otoczenia, zapytane szuka znanej osoby lub przedmiotu poprzez odwrócenie głowy. |
| Koniec 11. miesiąca. | Mówienie - sylaby. Rozumienie - reaguje na polecenia "nie wolno", "nie ruszaj". |
| Koniec 12. miesiąca. | Mówienie - pierwsze sensowne sylaby. Rozumienie - wykonuje proste polecenia. |
Rozwój mowy - I rok życia dziecka - dodano: 2003-02-27
