Stwierdzenie, że logopeda może pracować z tak małym dzieckiem jak noworodek, czy niemowlak wciąż jeszcze budzi zdumienie. A przecież rozwój mowy nie zaczyna się od chwili, kiedy dziecko wypowiada pierwsze słowa. Rozwój mowy, jak i innych czynności układu nerwowego, zaczyna się od chwili poczęcia. W czasie życia płodowego kształtuje się miedzy innymi odruchowa reakcja ssania, połykania, wysuwania warg, szukania pokarmu, doskonali się zmysł słuchu. Okres ciąży to również czas, kiedy dziecko poznaje tzw. cechy prozodyczne języka swojego otoczenia, barwę głosu mamy, taty.
Noworodek rodzi się więc z określonym zasobem zachowań, dzięki którym może oddychać, pobierać pokarm czy wydawać dźwięki (płacz, krzyk), które sygnalizują jego potrzeby.

O prawidłowości rozwoju mowy u dziecka decyduje również budowa narządów mowy: warg, języka, podniebienia. W okresie noworodkowym narządy mowy pełnią przede wszystkim funkcję pokarmową, więc od jej dojrzałości i doskonalenia zależeć będzie rozwój głużenia i gaworzenia.

Logopeda, oglądając malucha, może ocenić prawidłowość odruchowych reakcji: ssania, połykania, szukania, kąsania, lizania, zwracania oraz sprawdzić ich prawidłowość, siłę i częstotliwość. Wielokrotnie wygórowany odruch kąsania (karmiące mamy nazywają to „gryzieniem”) uniemożliwia ssanie piersi, sprawia mamie ból. Za słaby natomiast uniemożliwia efektywne pobieranie pokarmu. Podobnie zbyt silny odruch zwracania zaburza ssanie, za słaby natomiast nie pełni roli odruchu obronnego krtani.

Zmienianie się jakości odruchów jest dowodem na dojrzewanie układu nerwowego. Część odruchów zanika. Pojawiają się na ich miejsce następne. I tak wygasanie odruchu kąsania jest warunkiem pojawiania się następnego odruchu w wieku niemowlęcym: odruchu żucia, który oprócz prawidłowości pokarmowych gwarantuje płynność ruchów mownych przy gaworzeniu.

Tam, gdzie stwierdzamy deficyty w funkcjonowaniu omówionych odruchów, wskazana jest diagnoza neurologopedy. Odpowiednio stymulując pracę narządów mowy, pomoże zniwelować trudności w karmieniu.
Karmienie piersią jest bowiem czynnikiem niezwykle istotnym dla przyszłego rozwoju mowy. Biorą w nim udział wszystkie mięśnie warg, języka, podniebienia miękkiego, żuchwy, stanowiąc doskonały trening dla przyszłych ruchów artykulacyjnych. Mechanizm ich pracy przy karmieniu sztucznym jest zupełnie inny: mięsień zwierający wargi jest najczęściej zwolniony z napięcia mięśniowego, język nie ulega ruchom pionowym, często poza karmieniem zalega między wałkami dziąsłowymi, co wcale nie jest rzadkim widokiem. Zaskakujące są różnice między reakcjami dźwiękowymi w niemowlęctwie i artykulacyjnymi w późniejszym wieku u dzieci karmionych naturalnie i sztucznie. Karmiąc więc dziecko pokarmem z butelki powinniśmy zadbać o to, by jak najbardziej przypominało karmienie naturalne.

Ocenie logopedy podlega również sposób oddychania maluszka. Dziecko od urodzenia powinno oddychać noskiem, z wyjątkiem oczywiście sytuacji, kiedy jest on niedrożny (po przebytym katarku należy pomóc dziecku wrócić do oddychania noskiem, ma ono bowiem zbyt wiotkie mięśnie żuchwy, by samemu powrócić do tej funkcji). Oddychanie buzią po katarze powoli może przekształcić się w nawykowe. Jego skutkiem będzie osłabienie napięcia mięśniowego żuchwy i warg a w konsekwencji późne pojawianie się głosek wargowych, a także (w przyszłości) nieprawidłowe wyrastanie zębów stałych, przerost migdałków podniebiennych, nosowa wymowa. Tym problemom możemy zapobiec, wcześnie diagnozując niemowlęce reakcje odruchowe z obrębu twarzy u neurologopedy - specjalisty wczesnej interwencji.

Wizyta u logopedy już w drugiej dobie życia - dodano: 2005-06-07