Mowa o pneumokokach, groźnych bakteriach wywołujących poważne choroby, na które najbardziej narażone są właśnie małe dzieci, a także seniorzy. Od tego roku szczepienia przeciwko pneumokokom są w Polsce obowiązkowe – powinno je przebyć każde dziecko urodzone po 1 stycznia 2017 roku.
Czym są pneumokoki? Dlaczego są tak groźne?
Pneumokok to tlenowa bakteria dwoinki zapalenia płuc. Niestety, pneumokoki stają się z roku na rok coraz większym zagrożeniem dla zdrowia człowieka. Pneumokoki wywołują choroby układu oddechowego – w tym zapalenia płuc o bardzo ciężkim przebiegu, a także zapalenia zatok, gardła, uszu; mogą też atakować ośrodkowy układ nerwowy wywołując zapalenia opon mózgowych-rdzeniowych, a w skrajnych przypadkach prowadzą do posocznicy (sepsy) czyli zakażenia całego organizmu. Zakażenia wywoływane przez dwoinkę zapalenia płuc są główną przyczyną zachorowalności i śmiertelności na świecie – najwięcej zachorowań i zgonów odnotowuje się wśród dzieci poniżej 2 roku życia oraz wśród seniorów. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) już w 2008 roku pneumokoki odpowiadały za śmierć około pół miliona dzieci do 5 roku życia. Z roku na roku tych przypadków jest więcej.
Jak walczy się z pneumokokami w Polsce?
Zakażenia pneumokokowe są coraz częstsze, bo bakterie te coraz lepiej radzą sobie z antybiotykami. To jedna z konsekwencji powszechnego stosowania antybiotyków w przemyśle spożywczym oraz ich nadużywanie w leczeniu pediatrycznym. Wszystkie kraje rozwinięte zdają sobie sprawę z powagi problemu i dlatego już w ok. 60 proc. państw świata realizowane są powszechne programy szczepień przeciwko pneumokokom. Polska dołączyła do tego grona 1 stycznia 2017 roku. Od tego dnia Ministerstwo Zdrowia wprowadziło szczepienia przeciw pneumokokom do obowiązkowego kalendarza szczepień nowonarodzonych dzieci.
Polscy lekarze pediatrzy apelowali o rozszerzenie kalendarza szczepień obowiązkowych o szczepionkę przeciwko pneumokokom od lat. Wcześniej rodzice, którzy chcieli zabezpieczyć swoje dziecko przed zakażeniami wywoływanymi przez pneumokoki musieli sami zdobywać wiedzę o możliwości skorzystania ze szczepionki. Ci, którzy mieli więcej szczęścia trafiali na programy szczepionkowe, realizowane przez samorządy w Polsce. Najsłynniejszy z nich powstał w 2006 roku w Kielcach. Wyniki, jakie uzyskano dzięki wdrożeniu szczepień przeciw pneumokokom wśród małych mieszkańców stolicy województwa świętokrzyskiego są tak spektakularne, że przykład kielecki jest przywoływany podczas wielu konferencji medycznych dotyczących pneumokoków na świecie. Kielce stały się też „białą plamą” na mapie Polski jeśli chodzi o rejestrowane przypadki zapalenia płuc wśród dzieci. Wystarczy spojrzeć na statystyki. W latach 2004-2005 w Kielcach hospitalizowano z powodu ciężkiego zapalenia płuc 136 dzieci, dziś takich przypadków tam praktycznie nie ma, a zapadalność na ciężkie choroby wywoływane przez pneumokoki jest śladowa.
Jak rozwijały się szczepienia przeciwko pneumokokom?
Naukowcom udało się wyróżnić około 90 typów serologicznych pneumokoków (serotypów). Początkowe badania wykazały, że za większość zakażeń inwazyjnych u dzieci odpowiada 7 z nich – na podstawie tych badań stworzono 7-walentną szczepionkę (PCV7), zabezpieczającą przed 7 serotypami bakterii. Epidemiologia zakażeń dynamicznie się zmienia, dlatego po jakimś czasie wyprodukowano szczepionkę 10-walentną (zabezpiecza przed 10 serotypami). Kolejnym krokiem było stworzenie szczepionki 13-waletnej, zabezpieczającej – w porównaniu do PCV10 – także przed serotypami 3, 6A i 19A. To bardzo ważne z punktu widzenia epidemiologii w Polsce, bo właśnie te trzy typy bakterii najczęściej występują u dzieci w naszym kraju.
W programie kieleckim na początku wykorzystywano szczepionkę 7-walentną, a następnie najnowocześniejszą szczepionkę 13-walentną, dzięki której uzyskano najbardziej spektakularne rezultaty. Szczepionka 13-walentna jest obecnie zdecydowanie najczęściej stosowanym preparatem na świecie, funkcjonuje w programach profilaktycznych ponad 100 krajów, w tym wszystkich państw Grupy G8. Polscy pediatrzy, w tym naukowcy i lekarze tworzący Pediatryczny Zespół Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych zarekomendowali wykorzystanie tej samej szczepionki 13-walentnej w ogólnopolskim programie szczepień przeciw pneumokokom.
- WHO zaleca, by do programu wybierać szczepionki o jak najszerszym działaniu, czyli aktualnie PCV13. W Polsce są rejony, w których szczepi się dzieci formułą PCV10, ale to nie przynosi tak dobrych efektów, jak powszechne stosowanie PCV13. Na szczęście są lekarze, którzy potrafią się domagać lepszej szczepionki. Warto podkreślić, że PCV13 zwalcza między innymi serotyp bakterii oznaczony jako „19A”, który jest bardzo antybiotykooporny - mówiła podczas zeszłorocznej konferencji podsumowującej 10 lat kieleckiego programu szczepień przeciwko pneumokokom prof. dr hab. n. med. Ewa Bernatowska, kierownik Kliniki Immunologii Instytutu „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”.
Czym zaszczepić przeciw pneumokokom?
Ministerstwo Zdrowia w przetargu wybrało szczepionkę 10-walentną i to właśnie ten preparat jest dziś refundowany (czyli bezpłatny dla rodziców dokonujących obowiązkowego szczepienia). Obowiązkowe szczepienie można też oczywiście zrealizować szczepionką 13-walentną, za którą trzeba jednak zapłacić. To przypadek dość podobny do wyboru pomiędzy zaszczepieniem dziecka kilkoma bezpłatnymi szczepionkami monowalentnymi (gdzie każde szczepienie uodparnia przed jedną chorobą) lub płatną szczepionką skojarzoną (jedno szczepienie uodparnia na kilka chorób).
Przed szczepieniem dziecka zawsze warto porozmawiać z lekarzem pediatrą – nie tylko o tym, jaki preparat zostanie podany naszemu maleństwu. Trzeba upewnić się, że dziecko jest zdrowe i zaszczepienie go jest w pełni bezpieczne. Pediatra wyjaśni też, jak powinien wyglądać czas bezpośrednio po szczepieniu, na co zwrócić uwagę, jak dobrze obserwować swoje dziecko.
Pneumokoki. Jak i czym zaszczepić dziecko? - dodano: 2017-07-20